آسیب به مغز در پی ضربههای مکرر به سر
ضربههای مکرر به سر میتواند سیستم حیاتی پاکسازی مغز را به فرسودگی کامل بکشاند.
به گزارش پایگاه علمی خبری دانه، وبگاه علمی (sciencedaily) بهتازگی گزارشی از یک پژوهش جدید که بر روی مشتزنان حرفهای و مبارزان هنرهای رزمی ترکیبی، با اختلال شناختی انجام شده، منتشر کرده است که نشان میدهد، سیستم دفع ضایعات مغز پس از ضربههای مکرر به سر تضعیف میشود. این یافتهها قرار است هفته آینده در نشست سالانه انجمن پرتوشناسی آمریکای شمالی (Radiological Society of North America RSNA) ارائه شود.
که نشان میدهد، آسیبهای تروماتیک مغزی ناشی از ورزش تا ۳۰ درصد کل موارد آسیب مغزی را شامل میشود و بوکس و (mixed MMA martial arts) از مهمترین عوامل این دسته از آسیبها هستند. واردآمدن ضربههای مکرر به سر، یکی از عوامل شناختهشده در بروز اختلالات نورودژنراتیو (گروهی از بیماریها که در آن سلولهای عصبی بهتدریج دچار آسیب و مرگ میشوند.) و اختلالات روان عصبی است.
چگونه سیستم گلیمفاتیک ضایعات را از مغز خارج میکند
سیستم گلیمفاتیک (Glymphatic System) – یک شبکه از عروق و فضاهای بین سلولی در مغز و نخاع که وظیفه آن پاکسازی مواد زائد و سموم سیستم عصبی مرکزی است. – شامل کانالهای پر از مایع است که به خروج ضایعات از مغز کمک میکنند. کارکرد آن شباهت زیادی به سیستم لنفاوی در بدن دارد.
دکتر «دھانوش آمین»، نویسنده اصلی مطالعه و پژوهشگر دانشگاه آلاباما در بیرمنگام و درمانگاه کلیولند نوادا، میگوید:
«سیستم گلیمفاتیک که بهتازگی کشف شده، مانند لولهکشی و سیستم دفع زباله در مغز است. این سیستم برای پاکسازی متابولیتها و سموم حیاتی است.»
برای بررسی این سیستم، محققان از روش (DTI-ALPS) استفاده کردند؛ روشی مبتنی بر (MRI) که حرکت آب را درون و اطراف کانالهای مرتبط با جریان گلیمفاتیک اندازهگیری میکند. این مسیرها به حفظ تعادل مایعات، انتقال مواد مغذی و سلولهای ایمنی و محافظت از مغز در برابر آسیب کمک میکنند.
بیومارکرهای MRI و نشانههای اولیه افت عملکرد مغز
شاخص (ALPS) یک نشانگر غیرتهاجمی برای سنجش عملکرد گلیمفاتیک است. کاهش این شاخص میتواند نشاندهنده افت شناختی باشد و پیشتر ارتباط آن با آلزایمر و پارکینسون گزارش شده است.
دکتر آمین که اکنون استادیار نورورادیولوژی در دانشگاه علوم پزشکی آرکانزاس است، میگوید:
«وقتی این سیستم درست کار نکند، پروتئینهای آسیبزا تجمع پیدا میکنند و میتوانند با آلزایمر و سایر انواع دمانس (Dementia) – اصطلاح عمومی برای مجموعهای از اختلالات شناختی که بر تواناییهای ذهنی، حافظه، تفکر و رفتار فرد تأثیر میگذارد. – مرتبط باشند. مطالعه این سیستم دریچهای تازه برای درک و شاید کند کردن روند افت حافظه فراهم میکند.»
تحلیل دادهها از مطالعه «سلامت مغز ورزشکاران حرفهای» درمانگاه کلیولند (PABHS) انجام شد؛ مطالعاتی که حدود ۹۰۰ مبارز فعال را دنبال میکند و ۳۰۰ نفر از آنها حداقل سه سال تحت پایش بودهاند. در این پژوهش، دادههای ۲۸۰ ورزشکار بررسی شد. از این میان، ۹۵ نفر در شروع مطالعه دچار اختلال شناختی بودند و ۲۰ فرد سالم بهعنوان کنترل انتخاب شدند.
فعالیت بالای اولیه و سپس افت شدید در عملکرد گلیمفاتیک
با استفاده از (DTI-ALPS)، پژوهشگران فعالیت گلیمفاتیک را ارزیابی کردند و ارتباط شاخص (ALPS) را با تعداد ناکاوتهای هر ورزشکار سنجیدند. همچنین دادههای مبارزان دارای اختلال شناختی با افراد بدون اختلال مقایسه شد.
دکتر آمین میگوید:
«انتظار داشتیم که ضربههای مکرر باعث کاهش شاخص ALPS در مبارزان دچار اختلال شود و همچنین این شاخص با تعداد ناکاوتها (knockouts)، تعداد دفعاتی که هر ورزشکار دچار ضربهمغزی شده است، در این افراد همبستگی داشته باشد.»
اما نتایج غافلگیرکننده بود:
ورزشکاران دچار اختلال شناختی ابتدا شاخص گلیمفاتیک بالاتری داشتند، اما این شاخص با افزایش تعداد ناکاوتها (knockouts) بهشدت کاهش یافت. عملکرد گلیمفاتیک در ورزشکارانی که ضربههای بیشتری دریافت کرده بودند، همچنان رو به افت بود.
دکتر آمین توضیح میدهد:
«فکر میکنیم که شاخص گلیمفاتیک در ابتدا به این دلیل بالا میرود که مغز تلاش میکند در پاسخ به آسیبهای مکرر، فعالیت پاکسازی خود را افزایش دهد. اما در نهایت سیستم بیش از حد تحتفشار قرار میگیرد و از کار میافتد. پس از یک نقطه، مغز عملاً تسلیم میشود.»
این مطالعه همچنین نشان داد که ورزشکاران بدون اختلال شناختی، شاخص گلیمفاتیک کمتر (بهویژه در سمت راست) نسبت به افراد دارای اختلال داشتند. الگوی ارتباط فعالیت گلیمفاتیک باسابقه ناکاوت (knockouts)در این دو گروه تفاوت چشمگیر داشت.
تشخیص زودهنگام؛ راهی برای محافظت از سلامت مغزی مبارزان
به گفته دکتر آمین، درک اثرات ضربههای مکرر به سر بر سیستم گلیمفاتیک برای شناسایی زودهنگام خطر نورودژنراتیو در ورزشکاران اهمیت حیاتی دارد.
او میگوید:
«اگر بتوانیم تغییرات گلیمفاتیک را قبل از بروز علائم در مبارزان تشخیص دهیم، میتوانیم استراحت، مراقبتهای پزشکی یا حتی تصمیمگیری شغلی را برای محافظت از سلامت آینده مغز آنها توصیه کنیم.»
