گزارشی متفاوت از قلب چهاردهمین کنگره مهندسی عمران
صدای تمدنسازان ایران
سالن استاد ربیعی، سهشنبه ۲۹ مهر ۱۴۰۴ – میخواست بیشتر به جای اینکه یک سالن همایش باشد، نقش یک “اتاق فرمان” برای آینده ساختوساز و توسعه ایران را داشته باشد. پرده از چهاردهمین کنگره بینالمللی مهندسی عمران کنار رفت؛ رویدادی که تاریخ آن به سال ۱۳۵۰ بازمیگردد و حالا، با وزنی بیش از همیشه، مهندسان را فراتر از میلگرد و بتن، به چالش کشیدن “بحرانهای ملی” فراخوانده است.
اگر فکر میکنید این کنگره صرفاً محفلی برای ارائه مقالات علمی است، سخت در اشتباهید. دکتر صفایی، دبیر کنگره، در افتتاحیه خود یک “فراخوان اضطراری” صادر کرد: «ما اینجا فقط برای تبادل دانش نیامدهایم، بلکه برای پاسخ به چالشهای ملی از مدیریت آب و تابآوری شهری گرفته تا انقلاب دیجیتال در ساختوساز.» در واقع، مهندسی عمران امروز از یک رشته فنی صرف، به یک “راهکار ملی” ارتقا یافته است.
از «کنگره ملی» تا «هزاران صدای بینالمللی»
آمارها خودشان گویای اهمیت موضوع بودند: بیش از ۲۰۰۰ ثبتنامی و ۱۰۰۰ مقاله از ۱۲ کشور که نشان میدهد نبض علمی جامعه مهندسی عمران ایران چقدر تند میزند. ۲۸۰ استاد در کمیته علمی، با وسواس خاص، ۸۳۰ مقاله برتر را برای ارائه انتخاب کرده بودند. دکتر صفایی در پایان صحبتهایش، نه تنها از حامیان، بلکه از جامعه مهندسی کشور برای “همافزایی اندیشهها” دعوت کرد.
تمدنسازی زیر ذرهبین دانشگاه شریف
پس از سخنان دکتر طباطبایی که تاریخچه این نهاد علمی قدیمی را مرور کرد، نوبت به دکتر مسعود تجریشی، رئیس دانشگاه صنعتی شریف رسید که به زیبایی، مهندسی عمران را به یک “هنر تمدنسازی” تشبیه کند. او معتقد بود: «از اولین کلنگ تا بلندترین برج، ما هنرمندان تاریخساز این سرزمین هستیم.»
اما تمدنسازی امروز، ساده نیست. دکتر تجریشی انگشت خود را روی سه محور حیاتی گذاشت: پایداری، دیجیتالی شدن و هوشمندسازی، و تابآوری. او همچنین، مرزهای رشته را گسترش داد و از «عمران اجتماعی» سخن گفت: «پلها نباید فقط دو کرانه فیزیکی را به هم وصل کنند، بلکه باید فرصتهای زندگی و عدالت فضایی را نیز پیوند دهند.» یک نگاه عمیق و جامعهشناختی که از یک رئیس دانشگاه انتظار میرفت.
مهندسی عمران، علم «ساختن جامعه»
شاید یکی از جذابترین عنوانهای روز را دکتر حسینی، معاون اقتصادی بنیاد مستضعفان ارائه کرد: «مهندسی عمران فراتر از مهندسی عمران». او مهندسان را به ترک سنگر محاسبات صرف و ورود به میدان «ساختن جامعه» فراخواند. به گفته او، کارایی و “تشخیص صحیح راهکارها” در کنار دانش مهندسی، سنگ بنای عمران کاربردی هستند. در این میان، او بر کلیدواژه روز تاکید کرد: “تابآوری”. تابآوری سازه، تابآوری جامعه را رقم میزند.
ایران: سرزمین چالشها و فرصتهای ۳۰ ساله!
سپس، نوبت به رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی رسید. دکتر راهب، تصویری واقعبینانه اما هشداردهنده از “سرزمین فرصتها و چالشهای ساختوساز” ترسیم کرد. میانگین عمر ۲۷ میلیون واحد مسکونی کشور، نزدیک به ۳۰ سال است! این در حالی است که زیرساختهای حملونقل، ستون فقرات ترانزیت و اقتصاد ملی هستند (۹۰ درصد جابجایی کالا وابسته به آن است).
او دو هشدار جدی داد:
بحران انرژی: مصرف انرژی در ساختمانهای ما، ۴ برابر میانگین جهانی است! یک فاجعه اقتصادی و زیستمحیطی که نیازمند انقلاب پژوهشی است.
نشست زمین: نشست زمین در تهران تا ۳۰ و در برخی استانها تا ۵۰ سانتیمتر! این، زنگ خطری جدیتر از زلزلههای احتمالی بود.
تهران در وضعیت «تنش آبی»؛ فراتر از ظرفیت انسانی
سخنرانی پایانی و شاید بحرانیترین بخش، به دکتر اردکانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب تهران اختصاص داشت. او بیپرده اعلام کرد: تهران وارد مرحله “تنش آبی” شده است. سرانه منابع آبی در پایینترین حد خود در دهههای اخیر است و پیوند دانشگاه و صنعت در این حوزه “مؤثر و سازمانیافته نیست.”
مهمترین نکتهای که او مطرح کرد، یک واقعیت تلخ بود: «تهران امروز با ۱۴ میلیون جمعیت، بیش از ظرفیت ۴.۵ میلیون نفر ۷۰ سال پیش خود بارگذاری شده است.» راهکار او نیز صریح بود: توقف واگذاری جدید جمعیت و عبور از نگاه مصرفمحور. آب امروز تهران، نیازمند آمایش سرزمینی و دانش روز است.
فرجام سخن:
این کنگره سهروزه، با وجود تمام هشدارهای جدی، فضایی برای «عملگرایی» ایجاد کرده است. در کنار صدها مقاله، نشستهای تخصصی، کارگاههای آموزشی و حتی یک رویداد استارتآپی برنامهریزی شده است. و در حاشیه، نمایشگاهی تخصصی از غولهای عمرانی کشور برپا شده تا نشان دهد: دانش تئوری و اجرای صنعتی، اینبار کمر به «ساختن فردایی بهتر» بستهاند.
