کشف غارهای عظیم مریخ؛ بهترین نقطه برای یافتن حیات مریخی
تصاویر جدید ماهواره ای سرنخهای از جریانهای آب باستانی را نشان میدهد، که می تواند بهترین مکان برای جستوجوی آثار حیات ن بر روی سیاره سرخ باشند.
به گزارش پایگاه علمی خبری دانه، طی گزارشی که در مجله (Astrophysical Journal Letters) منتشر شده است،دانشمندان با بررسی تصاویر ماهوارهای، در سطح مریخ «روشن چاله»های (Skylights) پیدا کردهاند؛ (دهانههایی که مانند پنجرههایی به غارهای زیرسطحی باز میشوند.) این یافتهها نشان میدهد این غارها احتمالاً با حلشدن سنگها توسط آب اندکی اسیدی تشکیل شدهاند؛ پدیدهای مشابه غارهای کارستی روی زمین. چنین غارهایی از بهترین مکانها برای جستوجوی نشانههای زندگی گذشته در مریخ محسوب میشوند.(غارهای کارستی نوعی غار هستند که در نتیجه حل شدن سنگهای کربناته مثل سنگآهک، توسط آب باران و دیاکسیدکربن تشکیل میشوند. این فرایند منجر به ایجاد حفرههاو فضاهای خالی در زمین میشود.)
چونیویو دینگ، پژوهشگر دانشگاه شنژن چین، به Space.com گفته است:
«با پیشرفت فناوری طی دهههای آینده، اگر مأموریتها بهطور ویژه برای این اهداف طراحی شوند، بررسی مستقیم این غارها کاملاً دستیافتنی خواهد بود.»
غارهایی پنهان بین دو منطقه باستانی مریخ
این غارها در منطقه «هِبرِس والِس» (Hebrus Valles) واقع شدهاند؛ ناحیهای میان آتشفشان خاموش «السيوم مانس» و «یوتوپیا پلنیتیا» در نیمکره شمالی مریخ. روی سطح، هشت روشنچاله شناسایی شده که قطر آنها از چند ده متر تا بیش از ۱۰۰ متر میرسد. این دهانهها با دهانههای برخوردی تفاوت دارند؛ زیرا دیوارههای برجسته یا آثار پرتابه اطرافشان وجود ندارد. روشنچالهها (Skylights) زمانی ایجاد میشوند که سقف غار خالی زیر زمین فرو میریزد.
پیشتر نیز غارها و روشنچالههایی (Skylights) در مریخ دیده شده بود، اما همه آنها ناشی از تونلهای گدازهای در مناطق آتشفشانی بودند. تفاوت مهم «هِبرِس والِس» (Hebrus Valles) این است که منطقه آتشفشانی نیست و در آن آثار رودخانههای قدیمی، رسوبات غنی از آب و مواد معدنی هیدراته دیده میشود؛ که نشانههایی از حضور آب مایع فراوان در گذشتههای دور است.
غارهایی ساختهشده توسط آب، نه آتش
گروه دینگ و رَوی شارما با استفاده از دادههای مأموریتهای مختلف مریخ (از جمله نقشههای کانیشناسی ماهواره Mars Global Surveyor، اندازهگیریهای هیدروژن (بهعنوان شاخص آب) از Mars Odyssey و مدلهای توپوگرافی مدارگرد Reconnaissance Orbiter)به این نتیجه رسیدند که این ساختارها با غارهای «کارستی» همخوانی دارند.
سنگهای کربناته مانند سنگآهک و سنگهای سولفاته مثل ژیپس در این منطقه فراواناند. بیش از ۳.۵ میلیارد سال پیش، زمانی که مریخ گرمتر و مرطوبتر بود، این مواد در حضور دریاچهها و دریاهای باستانی رسوب کردهاند. با سردشدن مریخ، آب سطحی از بین رفت و بخش زیادی از آن به یخ زیرسطحی تبدیل شد.
در دورههایی از گذشته، گرمایش محلی ناشی از فعالیتهای آتشفشانی دوردست، برخورد شهابسنگ یا تغییرات مداری باعث آبشدن یخهای زیرسطحی شده است. این آبهای جاری، لایههای سنگی را حل کرده و غارهای عظیمی ایجاد کردهاند.
آیا چنین غارهایی در همه جای مریخ وجود دارند؟
دینگ توضیح میدهد:
«نتایج ما نشان میدهد «هِبرِس والِس» (Hebrus Valles) احتمالاً تنها نمونه نیست، اما این غارها نیز در همه نقاط مریخ دیده نمیشوند. آنها در مناطقی محدود یافت میشوند که شرایط رسوبی و آبی لازم را داشتهاند.»
همچنین ممکن است غارهای بیشتری در این منطقه وجود داشته باشد که هنوز سقفشان فرونریخته و قابلرؤیت نشدهاند. روشن چالههای (Skylights)شناساییشده دهانههایی به قطر دهها تا بیش از صد متر هستند، و فضای زیرین میتواند چندبرابر بزرگتر و دهها متر عمق داشته باشد.
غارها: بهترین محافظ برای نشانههای حیات
غارهای کارستی از ایدهآلترین مکانها برای حفاظت و حفظ نشانههای زیستی هستند. درگذشته، محیط پایدار و مرطوب داخلی غارها میتوانست میزبان میکروبها باشد. امروزه نیز غارها از پرتوهای شدید فرابنفش، تغییرات شدید دمای روز و شب و طوفانهای گردوغبار سطح مریخ محافظت میکنند؛ بنابراین، مأموریتهای آینده جستوجوی حیات ممکن است این غارها را بهعنوان هدف اصلی انتخاب کنند.
چالشهای فنی برای ورود به غارهای مریخ
دینگ میگوید ورود مستقیم به این غارها از نظر مهندسی چالش بزرگی است، زیرا سنگهای اطراف مانع ارتباط رادیویی مستقیم با فضاپیماهای در مدار میشوند. اما نشانههایی وجود دارد که برخی از این غارها فقط چالههای عمودی نیستند و بخشهایی دارای شیبهای چندمرحلهای از آوار سنگی هستند که امکان ورود تدریجی را فراهم میکند.
راهکارهای احتمالی:
چند ربات کاوشگر که همچون زنجیره ارتباطی بهتدریج وارد غار شوند. روباتهای چرخدار برای حرکت روی شیبها، روباتهای بالگردی که از روشن چاله وارد و خارج شوند. کاوشگرهای مجهز به کابل و وینچ، این غارها علاوه بر پناه برای آثار حیات، میتوانند پناهگاه احتمالی برای فضانوردان آینده مریخ نیز باشند؛ زیرا در برابر تشعشعات و طوفانها محافظت ایجاد میکنند.
