درمان آلزایمر نیازمند رویکردهای جدید

به گزارش پایگاه علمی خبری دانه، به نقل از سایت ساینس‌دیلی (sciencedaily) پژوهشگران دانشگاه متروپولیتن اوساکا در ژاپن، به رهبری «تاتسوشی اورا» و «دکتر هیرویوکی تاتکاوا»، دریافتند که داروی آلزایمر لکانماب(lecanemab) برای درمان بیماری آلزایمر که برای زدودن پلاک‌های آمیلوئیدی (تجمع غیرطبیعی پروتئین آمیلوئید-بتا در مغز مرتبط با بیماری آلزایمر)از مغز طراحی شده است، در کوتاه‌مدت توان پاکسازی طبیعی مغز را بهبود نمی‌دهد.
نتایج نشان می‌دهد که حتی پس از درمان، اعصاب بیماران آلزایمر همچنان آسیب‌دیده باقی می‌مانند.
این یافته‌ها پیچیدگی بیماری را برجسته کرده و نشان می‌دهد هدف گرفتن تنها پلاک‌های آمیلوئیدی برای بازگرداندن عملکرد مغز کافی نیست و باید مسیرهای زیستی مختلف به‌طور همزمان مورد توجه قرار گیرند.

آلزایمر: اختلالی پیچیده با عوامل چندگانه
این مطالعه به شواهد روزافزون اشاره دارد که نشان می‌دهند آلزایمر تنها یک علت ندارد. بیماری که شایع‌ترین نوع اختلال زوال عصبی (گروهی از اختلالات عصبی هستند که با تخریب و فساد پیش‌رونده سلول‌های عصبی در سیستم عصبی مرکزی همراه هستند.) است، اما همچنان یکی از سخت‌ترین بیماری‌ها برای درمان باقی مانده است؛ زیرا مجموعه‌ای از فرآیندهای هم‌پوشان باعث ایجاد آن می‌شود.
یکی از عوامل اصلی آسیب به نورون‌ها (سلول عصبی است که واحد اصلی سازنده سیستم عصبی است)، تجمع پروتئین آمیلوئید-بتا (Aβ) در مغز است. پروتئین آمیلوئید-بتا یک پروتئین ۳۶ تا ۴۳ پپتیدی و سازنده اصلی پلاک‌های آمیلوئید است که در مغز مبتلایان به بیماری آلزایمر یافت می‌شود.
در افراد سالم، سیستمی به نام سیستم گلیمفاتیک (glymphatic) مایع مغزی–نخاعی(مایعی شفاف و بی‌رنگ است که در سیستم عصبی مرکزی وجود دارد و وظایف حفاظت، تغذیه و تنظیم فشار مغزونخاع را بر عهده دارد.) را از فضای اطراف شریان‌ها به بافت مغز هدایت می‌کند، تا با مخلوط شدن با مایع بین‌مغزی، مواد زائد را خارج کند. نام “گلیمفاتیک” از نقش سلول‌های گلیال(سلول‌های محافظت کننده در سیستم عصبی) در این فرآیند گرفته شده است.

آلزایمر چگونه سیستم پاکسازی مغز را مختل می‌کند؟
در آلزایمر، تجمع پروتئین آمیلوئید-بتا (Aβ) به اصلاح منجر به تشکیل پلاک‌های  آمیلوئیدی می‌شود که باعث سفت شدن دیواره رگ‌ها و کاهش جریان طبیعی مایعات میان بافت مغز و مایع مغزی نخاعی می‌شود.
این اختلال موجب انسداد سیستم دفع ضایعات شده و واکنش‌های زنجیره‌ای مخرب ایجاد می‌کند که نهایتاً به علائم بالینی بیماری منجر می‌شوند.
داروی لکانماب(lecanemab) ، یک آنتی‌بادی تأییدشده برای آلزایمر است و با هدف کاهش تجمع Aβ تجویز می‌شود.
برای بررسی اثر آن، تیم تحقیقاتی از شاخص تصویربرداری (DTI-ALPS) – یک نشانگر تصویربرداری MRI است که کارایی مسیرهای لنفاویِ پاک‌سازی مواد زائد در مغز (سیستم گلیمفاتیک) را با تحلیل جهت‌گیری انتشار آب در بافت مغز اندازه‌گیری می‌کند.- برای بررسی عملکرد سیستم گلیمفاتیک قبل و بعد از درمان استفاده کردند.

عدم بهبود در کوتاه‌مدت
برخلاف انتظار، سه ماه پس از آغاز درمان با داروی لکانماب (lecanemab) ، هیچ تغییر قابل‌توجهی در شاخص DTI-ALPS مشاهده نشد.
پژوهشگران نتیجه گرفتند که اگرچه داروهای ضد آمیلوئید می‌توانند سطح پلاک‌ها را کاهش دهند و روند زوال شناختی را آهسته کنند،اما احیای عملکرد از دست‌رفته مغز نیازمند فراتر رفتن از حذف آمیلوئید است.
زیرا در زمان بروز علائم، آسیب‌های عصبی و اختلالات پاکسازی معمولاً تثبیت شده و سخت‌تر برگشت‌پذیر هستند.
این موضوع نشان می‌دهد که آلزایمر شبکه‌ای از اختلالات زیستی است و نمی‌توان آن را تنها با هدف گرفتن یک مسیر درمان کرد.

گام‌های بعدی: چرا مغز به سرعت بهبود نمی‌یابد؟
اُرا می‌گوید:
«حتی زمانی که سطح Aβ با لکانماب کاهش می‌یابد، ممکن است اختلال سیستم گلیمفاتیک در کوتاه‌مدت بهبود پیدا نکند. در آینده، می‌خواهیم نقش عواملی مانند سن بیمار، مرحله بیماری و شدت آسیب ماده سفید را برای درک بهتر رابطه میان عملکرد سیستم گلیمفاتیک و نتایج درمان بررسی کنیم. این اطلاعات به بهینه‌سازی روش درمان بیماران کمک خواهد کرد.»