در میان برگزیدگان جایزه نوبل شیمی 2025 نامی آشنا برای ما به چشم میخورد. عمر مونس یاغی، برگزیده نخستین دوره جایزه مصطفی(ص) در سال 2015 در حوزه علم و فناوری نانو است که حال نامش به عنوان یکی از سه شیمیدان برنده صد و هفدهمین دوره جایزه نوبل شیمی بر سر زبانهاست.
به گزارش پایگاه علمی خبری دانه، در رویداد معرفی برندگان جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۵ که پیشتر ۱۶ مهرماه در فرهنگستان سلطنتی علوم سوئد برگزار شد، کمیته اهدای جوایز، سوسومو کیتاگاوا، ریچارد رابسون و عمر ام. یاغی را برندگان این دوره معرفی کرد. این کمیته شیمیدانان نامبرده را به پاس تلاشهایشان برای توسعه چارچوبهای فلزی-آلی، شایسته دریافت جایزه نوبل شیمی دانست.
سوسومو کیتاگاوا (Susumu Kitagawa) از دانشگاه کیوتوی ژاپن، ریچارد رابسون(Richard Robson) از دانشگاه ملبورن استرالیا و عمر ام. یاغی(Omar M. Yaghi) از دانشگاه کالیفرنیا برکلی آمریکا، هر کدام با پژوهشهای خود نوع جدیدی از معماری مولکولی را ابداع کردند و البته توسعه دادند. ساختارهایی که آنها خلق کردند، چارچوبهای آلیفلزی، حاوی حفرههای بزرگی هستند که مولکولها میتوانند به داخل آنها نفوذ کنند و خارج شوند. پژوهشگران از این ساختارها برای برداشت آب از هوای بیابان، استخراج آلایندهها از آب، جذب دیاکسیدکربن و ذخیرهسازی هیدروژن استفاده کردهاند. به گفته کمیته اهدای جوایز، این پژوهشها فرصتهایی تازه برای حل برخی از چالشهای پیش رو در اختیار شیمیدانان قرار میدهد.
همه اینها در حالی است که پیشتر در نخستین دوره جایزه مصطفی(ص)، در سال 2015، پرفسور عمر مونس یاغی به عنوان فرد برگزیده در حوزه علم و فناوری نانو معرفی شد. گفتنیست این جایزه بهخاطر سهمش در طراحی و تولید طبقاتی از ترکیبات با عنوان چارچوب های فلزآلی (MOFs)، چارچوب های زئولیت ایمیدزولات (ZIF/ Zeolite Imidazolate Frameworks) و چارچوب های کوالانسی آلی (COFs/ Covalent Organic Frameworks) به او اعطا شد.
پلیمرها، زئولیتها، مواد دارویی، فولاد و سیمان از جمله مفیدترین مواد ساخت بشر هستند که از ترکیبات ارگانیک یا غیرارگانیک تولید میشوند. پروفسور یاغی توانست برای اولین بار موادی بسازد که از ترکیب دو واحد ارگانیک و غیر ارگانیک باشد؛ واحدهایی که با پیوند سخت در قالب مواد بلوری محکم با نام قالبهای غیرمتخلخل (Non Porous Metal Organic Frameworks) ساخته شوند. این مواد دوگانه در مخازن گاز (هیدروژن، متان، و دی اکسید کربن)، جداسازی هیدروکربن، کاتالیز و در الکترونیک کاربرد دارند.
گفتنیست، بنیاد علم و فناوری مصطفی(ص) از سال 1391 با شعار توسعه علم و فناوری در جهان اسلام در پی شناسایی و تجلیل از دانشمندان برجسته در سه حوزه علوم پایه و مهندسی، علم و فناوری زیستی و پزشکی و البته علوم پایه و مهندسی است. حال پس از گذشت ده سال از نخستین دوره برگزاری جایزه مصطفی(ص) و برگزیدگی پرفسور عمر مونس یاغی در آن، او این بار موفق به دریافت جایزه نوبل شیمی شد. بنیاد علم و فناوری مصطفی(ص) با پیشگامی ده ساله براساس شعارش توانست این دانشمند برجسته را شناسایی و بیش از پیش به جامعه علمی و جهانی معرفی کند.
