تجربه زندگی شخصی به ما نشان می دهد که گذشته از دست رفته و آینده نیز وجود ندارد.
از گذشته؛ خاطرات ذخیره شده در ذهن به جا مانده و آثاری که به ما نشان می دهد چیزی در زمان قبل تر به وقوع پیوسته است. زمانی که اینک در دسترس نیست. از دیگر سو آینده نیز چیزی جز تصور نیست و درست در همین لحظه که شما در حال خواندن این یادداشت هستید هیچ آینده ای به معنی فلسفی آن وجود ندارد و هنوز هیچ رخدادی هم در آن به وقوع نپیوسته است. تنها چیزی که واقعی به نظر می رسد و هر لحظه تجربه می کنیم زمان حال است. زمانی که به چشم به هم زدنی به صندوق عدم می رود و به گذشته تبدیل می شود.
البته نگاه فیزیک جدی به این مساله به شکل دیگری است و با درک شهودی ما از مفهوم گذشته ؛ حال و آینده تفاوت دارد. دکتر فلوریان فرایشتتر اخترفیزیکدان اتریشی در دانشگاه ینا می گوید:
از دیدگاه فیزیک جدید؛ گذشته یک نفر می توان آینده دیگری باشد و بالعکس. هر لحظه واقعی است و در واقع در پهنهء عظیم کیهان هیچ زمانی سپری نشده است.
این سخنان در نگاه اول عجیب به نظر می‌رسد و با شهود ما سازگاری ندارد با تجربیات روزمره ما نیز نمی‌خواند. اما در ادامه خواهیم دید که مساله آنقدرها هم که در نگاه اول غیرمنطقی به نظر می رسد عجیب نیست.
برای درک این مساله کافیست سعی کنیم درکی از مقوله‌ی همزمانی پیدا کنیم. تصور کنید که در جایی نشسته‌اید که در سمت چپ‌تان در فاصله ۱۰۰ متری یک لامپ قرار گرفته و در فاصله ۱۰۰ متری سمت راست‌تان هم به طریق مشابه لامپی دیگر. هر دو لامپ روشن می‌شوند و شما باید تشخیص دهید که آیا روشن شدن لامپ‌ها همزمان بوده است یا نه. این مسئله چندان پیچیده نیست. اگر ما نور هر دو لامپ را در لحظه یکسان ببینیم؛ به سادگی می توانیک بگوییم که هر دو در لحظه یکسان روشن شده‌اند. دیده شدن لامپ اما منوط به آن است که نور آن به شما رسیده باشد. این مسئله به رغم بدیهی بودن بسیار مهم است و نباید آن را نادیده گرفت.
نور لامپ برای طی مسافت ۱۰۰ متر ؛ ۳۳۳.۶ نانوثانیه زمان نیاز دارد تا به شما برسد. اگر هر دو لامپ راست و چپ دقیقا در فاصله ۱۰۰ متری از ما قرار داشته باشند و هر دو دقیقا در یک لحظه روشن شده باشند؛ نور هر دو لامپ دقیقا ۳۳۳.۶ نانوثانیه بعد به ما خواهند رسید و بلافاصله نتیجه خواهیم گرفت که هر دو لامپ همزمان روشن شده‌اند.
داستان پیچیده‌تر می‌شود
تا اینجای کار همه چیز نسبتا واضح به نظر می رسد. داستان از جایی پیچیده می شود که پای نسبیت خاص اینشتین هم به ماجرا کشیده می شود. طبق نظریه نسبیت؛ فضا و زمان دیگر مستقل از یکدیگر نیستند و هر دو به یکدیگر وابسته‌اند. چیزی که دیدگاه ما در قبال مفهوم همزمانی را از اساس تغییر خواهد داد. چه اتفاقی می افتد اگر برای مثال لامپ سمت چپی در فاصله ۱۰۰ متری قرار گرفته باشد و لامپ سمت راستی در فاصله ۱۱۰ متری؟ در این صورت نور لامپ سمت راستی ؛ برای رسیدن به ما زمان بیشتری نیاز خواهد داشت (چون دورتر است) . اگر هر دو لامپ واقع در سمت چپ و سمت راست همزمان با هم روشن شوند شما اول می بینید که لامپ سمت چپ روشن شده و سپس ۳۳.۶ نانوثانیه بعد لامپ راستی. از دید شما لامپ ها همزمان روشن نشده اند و نباید از نظر دور داشت که در اینجا صحبت از یک ایراد فنی و تکنیکی نیست! بلکه مساله بر سر یکی از بنیادی ترین پایه های فیزیک جدید است. دو رویداد هم زمان بوده اند و در عین حال یکی قبل از دیگری اتفاق افتاده است.
چطور چنین چیزی ممکن است؟ این همان پرسشی است که در قسمت بعدی به آن خواهیم پرداخت.
