مجید عمیق: خلاها را شناسایی کنیم

بدیهی است که ذهن و روان انسان با داده‌های دریافت‌شده از محیط قاعده و چارچوب بگیرد. آدمی از بدو تولد با بودن در محیط و آزمون و خطا رشد می‌کند تا در نهایت با نمو کامل با ساختاری از آگاهی و دریافت اطلاعات رو‌‌به‌رو می‌شود که روان و شخصیت او را شکل می‌دهد. از همین رو همواره به اهمیت رسانه نه به معنای کانال خبری بلکه به معنای شیوه و شکل دریافت اطلاعات و آگاهی در پی‌ریزی روان و جهان‌بینی انسان تاکید می‌کنند. هر فرد بنابه شرایط محیط، شیوه آموزش و البته رویکردهای فردی در نهایت رسانه یا رسانه‌هایی برای ادامه حیات و دریافت آگاهی برمی‌گزیند؛ در این میان رسانه‌های نوشتاری است که بیش از پیش جلوه می‌کند.
همان‌طور که مارشال مک‌ لوهان، نظریه‌پرداز مطالعات رسانه با جمله معروف “رسانه پیام است” باور داشت خود رسانه‌ از محتوای رسانه اهمیت بیشتری دارد؛ منحصرا رسانه‌های نوشتاری به ویژه کتاب آدمی را در مسیری سیر می‌دهد که فرد به دور از جهانیان و به تنهایی وادار به اکتشاف می‌شود. گویی کتاب فارغ از محتوایش ذاتا رسالت دارد فرد را به تنهایی در وادی یادگیری و بینش سیر دهد و در نهایت رها کند. احتمالا همین سازوکار کتاب است که روان و شخصیت طرفداران رسانه‌های نوشتاری را نسبت به دیگران منحصر به فرد می‌کند.
در این میان به والدین بسیار توصیه می‌کنند که از همان سنین کم برای کودک کتاب فراهم کنند تا از همان ابتدا پا به این وادی بگذارند؛ اما تقریبا هیچکس نمی‌گوید چطور. گویی والدین تمام مسولیت آشنایی کودک با دنیای کتاب را به عهده می‌گیرند بی‌آنکه شرایط  و فضای حاکم در بازار کتاب برای کودک و نوجوان را در یاد داشته‌باشیم.
به گزارش پایگاه علمی خبری دانه، مجید عمیق نویسنده و مترجم ‌نام‌آشنای ادبیات کودک و نوجوان است که طی فعالیت چندین ساله خود چندین مجموعه کتاب ویژه کودک و نوجوان نویسندگی یا مترجمی کرد. او به تازگی به دعوت خبرنگار دانه درباره شرایط نشر کتاب برای کودکان و نوجوانان واکنش نشان داد و گفت: در حال حاضر با گران شدن قیمت کاغذ، ناشران ما به‌اجبار به شرایط حداقلی و اصطلاحا «بخور و نمیر» تن دادند؛ چالش ما اینجاست؛ بند کاغذ لازم برای چاپ کتاب پیش‌تر 65 هزار تومان بود و حال چیزی حدود یک میلیون و هشتصد هزار تومان است؛ در شرایطی که فرد به دنبال معیشت خود است احتمالا هزینه‌ این چنینی برای تهیه کتاب نمی‌کند.

او پیش‌تر در مصاحبه‌ای جداگانه شرح داد فضای ادبیات کودک و نوجوان در ایران دچار عدم تنوع و عقب‎‌‌‌ماندگی در گونه‌های ژانر است. خبرنگار دانه از او پرسید چطور می‌توان شرایط را بهبود بخشید؟
+: در اولین قدم در نهادهای فرهنگی افراد شایسته باید قرار بگیرند؛ بعدتر همین افراد شایسته از مشاوران حرفه‌ای کمک بگیرند؛ در فضای فعلی ایران تنها چند مورد ژانر تعریف شده است در شرایطی که ادبیات کودک و نوجوان در دنیا صدها ژانر دارد؛ دیگر خودتان شرایط را درک کنید!

-: به نظر شما مترجمان و نویسندگان جوان برای بهبود فضا ‌چکار کنند؟
+: برای اینکه جوانان ما راهکار درست را بیاموزند بهتر است زیر نظر افراد آگاه و متعهد آموزش ببینند؛ دیگر چاره‌ای نیست. از سوی دیگر تنها افراد آگاه باید مسولیت‌های فرهنگی را بپذیرند؛ وقتی آگاه نیستیم نباید برای طمع قدرت مسولیت بپذیریم؛ همه ما می‌خواهیم مهم باشیم اما مفید نه.

-: ناشران چطور؟ آنان برای بهبود فضا چکار کنند؟
+: به نظرم در شرایط حال ناشر باید به سود کم راضی باشد و کار با کیفیت عرضه کند. از سوی دیگر خود نویسنده و مترجم از کار بازاری دوری کند؛ کار بازاری و کار بازار پسند باهم فرق دارند و کتاب بازار پسند مخاطب را جذب می‌کند. اگر کتاب خوب عرضه کنیم دیگر کار بازاری فروش ندارد؛ ما خلا‌های کودکان و نوجوانان را شناسایی نکردیم؛ اگر خلاها و نیازهای کودکان و  نوجوانان را شناسایی کنیم خود به خود کار بازاری فروش نمی‌رود و کتاب‌های خوب مخاطب جذب می‌کند.

-: مترجمان جوان با چه معیاری کتاب انتخاب کنند؟
+: در طول این سال‌ها برای انتخاب و ترجمه کتاب به چندین معیار توجه داشتم و دارم؛ اول به ناشر توجه می‌کردم که فاخر باشد و بعدتر مخاطبانش جهان شمول باشد؛ با رصد دو تا سه هزار ناشری که داشتم، فرضا اگر به دنبال کتاب علمی در حوزه معادن بودم برایم مهم بود که نویسنده تنها به معادن موجود در سرزمین خود بسنده نکند و جهان شمول باشد. دوم، اسم و شهرت نویسنده برایم مهم بود؛  مثلا ملیسا استوارت نویسنده‌ای صاحب‌نام است که برای کودکان و نوجوانان در حوزه علوم و فنون بسیار کار کرده است؛ چنین نویسنده‌ای حتما آثارش ارزشمند است. سوم، به ادبیات خود آن کشور باید توجه کرد؛ باید در ابتدا پرسید آیا ادبیات کودک آن کشور غنی است؟ به طور مثال در ادبیات آمریکای لاتین شاعران و نویسندگان بسیار بزرگی وجود دارد؛ ادبیات داستانی‌اش بسیار غنی است؛ اما در حوزه ادبیات کودک در ادبیات آمریکای لاتین کتاب‌های خوبی معمولا نمی توانید پیدا کنید که کار گرافیکی خوبی هم داشته‌باشد. در نهایت به نظرم جوانان باید آزمون و خطا کنند همانطور که ما که ما زمین خوردیم و پا شدیم، جوانان هم باید تجربه کنند و کم کم یاد بگیرند.

-: والدین چطور کتاب برای کودکشان انتخاب کنند؟
+:برای والدین انتخاب کتاب در ابتدا به گروه سنی کودکشان برمی‌گردد؛ برای رده‌های سنی 14 یا 15 سال تصاویر اهمیت دارد ولی نه چندان؛ در حالی که اهمیت تصاویر برای سنین کم بسیار است.

-: توصیه‌ای برای نویسندگان و مترجمان جوان دارید؟
+: با توجه به شرایط فعلی که اصلا نمی‌توان برای ماه بعد هم برنامه ریزی کرد به جوان‌ترها توصیه می‌کنم این عشق و ذوق را از خود دور نکنند؛ مترجمی و نویسندگی را تنها به چشم هنر بنگرند نه پیشه خود.

مجید عمیق در پایان این گفتگو خبر داد که این روزها مشغول ترجمه کتابی با عنوان «ردپای آبی» است و امید دارد طی چند مدت آینده نسخه‌های آن روانه بازار شود.