صلح‌بانان سلولی: نوبل پزشکی برای کشف رمزِ “تحمل” سیستم ایمنی بدن

مری برانکو، فرد رامسدل و شیمون ساکاگوچی امروز جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی ۲۰۲۵ را به خانه بردند تا معمای حیاتی سیستم دفاعی ما را حل کنند: چگونه بدن در برابر خود شورش نمی‌کند؟ سیستم ایمنی ما یک شمشیر دولبه است؛ جنگجویی بی‌رحم که روزانه هزاران میکروب را درهم می‌کوبد. اما همین نیروی قدرتمند اگر تنظیم نشود، می‌تواند به اندام‌های حیاتی ما حمله کرده و عامل بیماری‌های خودایمنی جدی شود.

کشف نگهبانان آرامش

این سه دانشمند با کشف فرآیندی به نام “تحمل ایمنی محیطی”، نشان دادند که سیستم ایمنی چگونه یاد می‌گیرد به بافت‌های خودی «توهین نکند» و در برابر آنها «تحمل» نشان دهد. اکتشاف کلیدی آنها شناسایی سلول‌های T تنظیمی (Regulatory T cells) بود؛ این سلول‌ها در واقع پلیس‌های مخفی سیستم ایمنی هستند. آنها سلول‌های جنگجوی دیگر را نظارت می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند که مهاجم را از دوست تمیز می‌دهند و هیچ‌گاه به خانه‌ی خودی حمله نمی‌کنند.

از خلاف جهت آب تا ژن حیاتی Foxp3

شیمون ساکاگوچی اولین جرقه را در سال ۱۹۹۵ زد. زمانی که همه محققان تصور می‌کردند کنترل ایمنی تنها در اندام تیموس رخ می‌دهد، او خلاف مسیر حرکت کرد و گروهی از سلول‌های ایمنی ناشناخته را کشف کرد که بدن را از بیماری‌های خودایمنی محافظت می‌کنند.
سپس در سال ۲۰۰۱، مری برانکو و فرد رامسدل گام بعدی را برداشتند. آنها یک نقص ژنتیکی در موش‌ها را شناسایی کردند که آنها را به شدت آسیب‌پذیر در برابر خودایمنی می‌کرد و ژن مسئول این کنترل را Foxp3 نامیدند.
در نهایت، ساکاگوچی این قطعات پازل را به هم پیوند داد: ژن Foxp3 در واقع همان فرمانی است که رشد و عملکرد “صلح‌بانان” (سلول‌های T تنظیمی) او را کنترل می‌کند.
رئیس کمیته نوبل این اکتشافات را “تعیین‌کننده برای درک نحوه عملکرد سیستم ایمنی” دانست. این دانش بنیادین، دروازه‌ای جدید به سوی توسعه درمان‌های نوین برای سرطان، بیماری‌های خودایمنی و حتی پیوند موفق‌تر اعضای بدن گشوده است؛ درمان‌هایی که هم‌اکنون در مراحل آزمایش‌های بالینی قرار دارند.