
تصور ما از کندوی زنبور عسل، یک جامعه منظم و سازمانیافته است. این تصور در اکثر مواقع کاملا صحیح است؛ اما در مواردی استثنائی جامعه زنبورهای عسل به یک میدان جنگ واقعی تبدیل میشود. گروهی از زنبورها شورش کرده و یک جنگ داخلی همراه با خشونت، فریب و کشتار آغاز میشود که در نهایت ممکن است به کشتن ملکه ختم شود.
شورش در کندوهای زنبور عسل پدیدهی شناختهشدهای است اما محققان تاکنون دلیل آن را نمیدانستند. یک فرضیه این بود که افزایش جمعیت کندو زمینهی این واقعه را فراهم میکند؛ اما گروهی از محققان اروپایی به تازگی توانستهاند توضیح قابل قبولی برای این پدیده پیدا کنند.
موم متفاوت، دلیل آغاز جنگ داخلی
ساختار اجتماعی زنبورهای عسل به این صورت است که فقط یک ملکه بارور در کندو وجود دارد و همهی زنبورها فرزندان او هستند. اکثر زنبورها ماده و عقیم هستند و تعدادی زنبور نر هم برای بارور کردن ملکه متولد میشوند. آن ماری راتلر هورمان پژوهشگر ارشد این تحقیق، جامعه زنبورهای عسل را به سازمانهای نظامی تشبیه میکند و میگوید تقسیم کار دقیق و فقدان هر گونه تنش و رقابت جنسی دلایل اصلی موفقیتهای تکاملی و اکولوژیکی زنبور عسل است.
اما همین زنبورهای فرمانبردار و منظم، گاهی عصیان میکنند، همدیگر را میکشند و تخمهای ملکه را نابود میکنند. ملکه کنترل خود بر جامعه را از دست میدهد. گروهی از زنبورهای ماده اقدام به تولید مثل میکنند و زنبورهای نری به دنیا میآیند که فقط یک جفت کروموزم دارند و این تعادل ژنتیکی کندو را از بین میبرد و در اوج درگیریها ممکن است ملکه نیز کشته شود.
تحقیق جدید محققان اروپایی که در نشریهی Royal Society Open Science منتشر شده، عامل شورش را تغییرات شیمیایی موم کندو اعلام کرده است. موم از ترکیبات مختلفی ساخته میشود که هم توسط ملکه و هم توسط زنبورهای کارگر تولید میشود و درصد این ترکیبات در کندوهای مختلف تفاوتهای مهمی دارد.
این گروه پژوهشی زنبورهای عسل را در کندوهایی با مومهای متنوع قرار داده و متوجه شدند در نوع خاصی از کندو، زنبورها شروع به رفتارهای خشونتبار و کشتار یکدیگر میکنند. این نوع کندو معمولاً زمانی ایجاد میشود که تعداد زنبورهای کارگر بسیار زیاد باشد، باروری ملکه کاهش یافته و رقابتی برای تعیین یک ملکه جدید آغاز شده باشد. اما حتی زمانی که یک جامعه زنبور عسل در حالت هماهنگ قرار دارد و ملکه نیز بارور است، با وارد کردن این نوع کندو تعادل اجتماعی به هم خورده و زنبورها شروع به کشتن همدیگر میکنند.