«مسئولان در برخورد با شرکتهای دانشبنیان و استارتاپ ها به شیوهای نوین ارزشگذاری مالی کنند.» مرتضی موسیخانی، از بنیانگذاران کمیته ملی ربوکاپ و مسابقات ربوکاپ آزاد ایران، در گفتگوی اختصاصی با پایگاه علمی خبری دانه از راهکارهای بهبود توسعه دانش و صنعت رباتیک میگوید.
به گزارش پایگاه علمی خبری دانه، وقتی که در سال 1997در یک رقابت تاریخی گاری کاسپارف، قهرمان افسانهای شطرنج جهان، از ابر رایانه (Deep Blue) شکست خورد، همه آماده پیدایش تحولی بزرگ در دنیای علم و صنعت شدند. این رویداد که نمادی برای رشد هوش مصنوعی شد سنگ بنایی برای برگزاری مسابقات ربوکاپ پس از مطالعه بسیار پژوهشگران بود.
پژوهشگران با هدف تشویق دانشجویان و دیگر پژوهشگران برای طراحی رباتهای در حرکت آن هم با استفاده هوش مصنوعی، فدارسیون و مسابقاب جهانی ربوکاپ را پدید آوردند. پس از نخستین دور این مسابقات در ژاپن و حضور دانشگاههای برتر دنیا، دانشگاه صنعتی شریف و بعد از آن دانشگاههای صنعتی اصفهان، امیرکبیر و شهید بهشتی نمایندههای ایران در این مسابقات بودند.
مسابقات ربوکاپ آزاد ایران (IranOpen RoboCup) برای نخستین بار در سال 1385 با تلاشهای کمیته ملی برای تدوین استانداردها و تایید کمیته جهانی برگزار شد. تا به امروز این مسابقات به طور سالانه در چندین بخش برگزار میشود به طوری که فرودین ماه سال جاری نوزدهمین دوره این مسابقات در چهار دسته دانشآموزی، فوتبالیست، ربوکاپ آزاد و امدادگر برگزار شد.
مرتضی موسیخانی از بنیانگذاران کمیته ملی ربوکاپ و مسابقات ربوکاپ آزاد ایران است که به تازگی با دعوت پایگاه علمی خبری دانه شرحی بر احوال این دانش و صنعت در سطح ملی داد. او میگوید: نوزدهمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران چندی پیش بدون بودجه دولتی با حمایت دانشگاه آزاد اسلامی و برخی از شرکتهای حمایتکننده(اسپانسر) در دو رده دانش آموزی و بزرگسال برگزار شد. جز این در سطح بین المللی چندین مسابقه ربوکاپ آزاد در کشورها برگزار میشود؛ مثل آلمان، چین و برزیل. چندی پیش هم هشتمین دوره مسابقات ربوکاپ آسیا و اقیانوسیه (RoboCup Asia-Pacific 2025) در ابوظبی برگزار شد. به رغمی که تعداد تیم کمی به دلیل هزینه و بعد مسافت در این مجموعه مسابقات شرکت کردند، صاحب مقام شدیم.
او در ادامه توضیح میدهد که به رغم وجود رقیبانی بزرگ با توجه به تعداد شرکتکننده و سطح دانش، نمایندههای ایران در سطح بین المللی همچنان مقامآورند؛ بنابراین ایران در دانش رباتیک جایگاه بالایی دارد اما در ارتباطش با صنعت موسیخانی میگوید: در صنعت باید چگالی رباتها بالا برود؛ آمار دقیق ندارم اما این عدد در صنایع خودرو سازی ژاپن بالای دو هزار است؛ چین هم چگالی رباتهایش را هر روز بالا میبرد. ربات وقتی بر فضای صنعت حاکم شود کیفیت را ارتقا میدهد و قیمت تمامشده را کمتر میکند؛ ربات بیکاری به همراه ندارد چراکه نیروی انسانی که پیشتر در خط تولید بود حال در بخشهای دانشی این صنعت فعالیت میکند. کشور چین با نیروی انسانی بسیار به مراتب بیشتر در پی توسعه رباتها در صنعت است چراکه از این راه میتواند کالایی با کیفت بیشتر و قیمیت کمتر عرضه کند تا در ادامه صاحب سهم بیشتری از بازار باشد.
او ادامه میدهد: نمیتوان گفت که این اتفاق در صنعت داخلی مطلقا رخ نداد اما آن چیزی که چگالی ربات مینامیم باید بیشتر از اینها باشد. این به نفع صنعت است؛ تا زمانی که کالا در صنعت دستی و با نیروی انسانی تولید شود درصد خطا بالاست؛ این یعنی از دست دادن سهم بازار. البته سرمایهگذاری رباتیک، سرمایهگذاری سنگینی است. شاید یکی از مشکلات صاحبان صنعت ما همین سرمایهگذاری سنگین در رباتیک است چراکه نیازمند حجم بزرگی از منابع مالی است. به طور کلی ریشه همه مشکلات به دو عامل شیوه تفکر مدیران و کمبود منابع مالی بر میگردد؛ یا مدیران باید نگاهشان را به صنعت تغییر دهند یا منابع مالی مورد نیاز تامین شود.
وقتی که خبرنگار دانه در گفتگو با موسی خانی از اهمیت شرکتهای دانشبنیان و استارتاپ در بهبود این صنعت میپرسد، او پاسخ میدهد: شرکتهای دانشبنیان و استارتاپها هم نیاز به حمایت مالی و سرمایهگذاری بزرگ دارند. در خارج از مرزهای ایران شرکتهای دانشبنیان موفق اند چراکه سرمایههای اولیه بزرگ دریافت میکنند. یکی از شایستگیهای ایران نیروی جوان مستعد آن است و دیگر بر کسی پوشیده نیست؛ اما چرا جوانان ما از ایران میروند؛ چراکه ظرفیتهای مورد نیاز برای ایدههای آنان براساس دانش و ابزارها وجود ندارد. همه این مسائل به کمبود منابع مالی برمیگردد.
-:اما دانشگاهها در کجای این ساختار نقش دارند؟
+: دانشگاهها هم در حد توان خودشان؛ کشور کره در سال 2021، 60 میلیارد دلار بودجه برای دانشگاههایش کنار گذاشت و 45 میلیارد آن صرف بهبود زیرساختها شد؛ اما ما با صد میلیون دلار به دنبال تامین منابع پژوهشی دانشگاهها هستیم که وقتی آن را بین صد دانشگاه تقسیم میکنیم هر کدام یک میلیون دلار یا به عبارتی صد میلیارد تومان سهم دارند؛ خب با این مشکلی حل نمیشود. نیاز است تا نیروی انسانی به کار گرفته شده تامین مالی باشد؛ دانشگاهها برای جذب دانشجویان دکتری «فاند» بگذارند؛ بودجه برای حضور استادان در نشستهای ویژه تامین باشد. اینها دیگر بر کسی پوشیده نیست و همه میدانند؛ اینها تا وقتی که رخ ندهد فقط حرف است.
موسیخانی بار دیگر با اشاره به نیازهای اولیه برای توسعه شرکتهای دانشبنیان و استارتاپها، شرح میدهد: من مأیوس نیستم؛ خوشحالم انسانهای ارزشمندی در کشور تلاش میکنند. یک سری دستگاهها و تجهیزات در حوزه پزشکی ساخته میشود اما هنوز هم تعدادی ربات برای جراحی پزشکی از خارج خریداری میشود. بله دانش و تخصص آن در ایران وجود دارد اما چرا نمیتوانیم تولید کنیم، برای اینکه یک حلقه مفقودی وجود دارد؛ آن حلقه مفقودی سرمایه مالی است. برای ساخت ربات اولین چیزی که نیاز است منابع است؛ من نمیگویم شرکتهای دانشبنیان نمیتوانند، میتوانند؛ اما وقتی پای صحبتشان در نمایشگاهها مینشینید همه در پی آن اند که چرا بازار کوچک است؟ چرا هزینهها تامین نمیشود؟ یا چرا در صادرات خریدار نداریم؟ ما باید یک سری مسائل را ریشهای حل کنیم.
در پایان این گفتگو از راهها و قدمهای کوچک برای بهبود صنعت رباتیک پرسیدیم و مرتضی موسیخانی گفت: همه کشورها با متخصصانشان ساخته شدند؛ هر فرد دینی به این مردم و مملکت دارد؛ جوانان بمانند و دینشان را ادا کنند؛ ما صفر و یکی نیستیم؛ اگر چیزی در ایران نیست، بروید و یاد بگیرید؛ اما «حب الوطن من الایمان»؛ برگردید و در کشور آن را پیاده کنید. از سوی دیگر مسئولان بدانند این نیروی انسانی بالاخره مسیرش را پیدا میکند اگر خود را اثر گذار ببیند میماند اگر نه متاسفانه میرود. باید قوانین و نگاهها را به ویژه برای شرکتهای دانشبنیان اصلاح کرد. مدیران هنوز نگاهشان به شرکتهای دانشبنیان سنتی است چراکه داراییهای آن را تنها به شکل مالی و براساس استانداردهای حسابداری گذشته ارزیابی میکنند.
