بر کسی مسئله کمبود آب و اهمیت آن در شبکه آبیاری کشاورزی پوشیده نیست. کشاورزی در ایران همواره با معضل کمبود آب و شیوه مدیریت همین مقدار آب روبه رو بود و هست. در این میان رویکردها و ابزارهای متعدد در بازههای مختلف عرضه میشد؛ برخی تا حال پایدار ماند و برخی دیگر با گذشت زمان منسوخ شد. امروزه در جهان با توسعه دانش و فناوریها برای بهبود نتایج در کشاورزی توجه به سمت سامانههای آبیاری هوشمند بیش از پیش قوت گرفته است.
به گزارش پایگاه علمی خبری دانه، چندی پیش در بیست و ششمین دوره جشنواره خوارزمی طرحی توسعهای صاحب مقام شد که بر اساس عنوان هدفش بهبود مدیریت آبیاری در کشاورزی بود. براساس چکیده، طرح توسعهای «طراحی و پیادهسازی سامانه مدیریت هوشمند مصرف آب در کشاورزی»، با تدوین دادههای زمینهای زراعی و تحلیلهای هوشمصنوعی، نیاز آبی گیاه را به طور برخط محاسبه میشود. به باور تدوینگران و اجراکنندگان، این طرح با توجه به سرمایهگذاری اولیه کم بهترین روش پایدار برای افزایش ضریب خودکفایی محصولات کشاورزی است.
دکتر پروانه عسگرینیا، نماینده اصلی این طرح برگزیده و مدیرعامل شرکتدانشبنیان مجری این طرح در گفتگو با خبرنگار دانه میگوید: این طرح درواقع یک وب اپلیکیشن آنلاین مبتنیبر پردازش یکپارچه اطلاعات آب، خاک، گیاه، اتمسفر و سیستم آبیاری است که با استفاده از مدلهای گیاهی، هوش مصنوعی و سنجش از دور، برنامه آبیاری هوشمند به کشاورز ارائه میدهد. علاوهبر این دستیار کشت هوشمند این سامانه دادههایی برای تاریخ بهینه کشت، مقدار کود مورد نیاز در مراحل مختلف رشد گیاه به کشاورزان ارائه میدهد.
-: این وب اپلیکیشن در حال اجراست؟
+: تاکنون این طرح در بیش از 10 هزار هکتار زمین زراعی و در استانهای اصفهان، فارس، چهارمحال و بختیاری، خراسان رضوی، مرکزی و مازندران پیادهسازی شده است؛ اثربخشی این طرح بسیار قابل توجه بود؛ در حال حاضر روی تولید گیاهانی مثل گندم، جو، سیب زمینی، ذرت علوفهای، ذرت دانهای، چغندر، لوبیا، یونجه، کلم و گوجه متمرکز هستیم.
وب اپلیکیشن سامانه مدیریت هوشمند مصرف آب، مشورت دهندهای برای کشتکاران با کمک فناورینوین و هوش مصنوعی است. پروانه عسگرینیا در ادامه درباره فضای این وب اپلیکیشن میگوید: برای رسیدن به نتایج خوب در فرایند کشاورزی نیاز است تا دانشهای مختلفی در کنار هم قرار بگیرند. یک کشاورز برای نتیجه مطلوب نیاز به متخصص تغذیه، آبیاری، آفات و بیماریها، زارعت و خاکشناسی دارد؛ صرف هزینه برای آن چالش بزرگی برای کشاورزان است؛ از سوی دیگر بسیاری از کشاورزان زمینهای زراعی خود را مجهز به زیرساختهای آبیاری مثل آبیاری قطرهای یا آبیاری بارانی کردند اما به کارگیری درست آن مستلزم دانش است. ما با کمک فناوریهای نوین، هوش مصنوعی و نرمافزار تلاش کردیم زیرساخت دستیاری برای کشاورزان طراحی کنیم تا لازم نباشد مدام به دنبال دریافت مشاورههای مختلف باشند. این سامانه همیشه کنار کشاورز است تا برنامهها لحظه به لحظه تنظم شوند.
-: این وب اپلیکیشن فقط برای مدیریت آب کاربرد دارد؟
+: چالش بزرگ کشاورزی در ایران این است که کشاورزان برنامه آبیاری داشته باشند؛ کشاورزان غالبا زیرساختهای لازم را دارند اما ابزار مدیریتی ندارند تا بتوانند از آن استفاده کنند؛ نقطه شروع ما این بود. ما اپلیکیشن «بابا حیدر» را با هدف ارائه یک برنامه آبیاری هوشمند و پویا به کشاورزان، توسعه دادیم؛ بعدتر قسمتهای دیگر مثل مدیریت تغذیه گیاه و تحلیل اقتصادی هم به آن اضافه شد.
مدیرعامل این شرکت دانشبنیان در ادامه با تاکید بر پایه قوی این طرح و مکانمحور بودن آن ادامه داد: تیم کشاورزی ما با استفاده از بهکارگیری مدلهای گیاهی و شرایط آب و هوایی منطقه در این سامانه میتواند برنامه آبیاری لحظهای به کشاورزان ارائه کند؛ این برنامه از پیشتعیینشده نیست. با این روش ما میتوانیم بزرگترین چالش کشاورزان را حل کنیم چراکه در بسیاری از مواقع کشاورزان به طور چشمی نیاز آبی گیاه را تشخیص میدهند.
-: مخاطب این وب اپلیکیشن چه گروهها و افرادی هستند؟
+: کشاورزان جدای از هر نوع گیاهی که کشت میکنند میتوانند برای دریافت خدمات از این وب اپلیکیشن استفاده کنند فقط برای ما مهم است که مجهز به شبکه آبیاری باشند چراکه جز این و استفاده از جوی آب دیگر مدیریت آب بی معناست. علاوهبر این دانشجویان و استادان علاقهمند به فناوریهای نوین درکشاورزی و دیگر شرکتهای این حوزه میتوانند از دادههای این وب اپلیکیشن بهرمند شوند.
-: برای ورود به این سامانه و ارائه دادههای اولیه زمین زارعی نیاز به راهنمایی کارشناسان است؟
+: برخلاف آنچه عامه تصور میکنند، عموما کشاورزان اطلاعات بالایی درباره مزارع خود دارند. در حال حاضر دو میلیون ۵۰۰ هزار هکتار زمین زراعی مجهز به سامانههای نوین آبیاری در کشور وجود دارد؛ به این معناست که اطلاعات مزرعه با درخواست کشاورز در وزارت جهاد کشاورزی ثبت شده است و او با این دادهها درگیر است. طی این سه سال چالشی به این شکل نداشتیم و اگر کشاورز علاقهمند باشد به راحتی میتواند اطلاعات اولیه ورود به این سامانه را ثبت کند. چالش ما اینجاست که غالب زارعان تمایل به روش سنتی دارند و استفاده از فناوریهای نوین را مستلزم دانش ویژهای میبینند برای همین از آن صرف نظر میکنند. چالش دیگر اینجاست که ما تجهیز محور نیستیم ولی عموم کشاورزان برای ارتقای شرایط به دنبال خرید تجهیزات میروند.
بر اساس توضیحات دکتر پروانه عسگرینیا پیشنیه و ایده اولیه این طرح به سال 1393 برمیگردد که در همکاری با استادان دانشگاه صنعتی اصفهان پایهگذاری شد. بعدتر این طرح به مدت دو سال با حمایت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاست جمهوری در دانشگاه صنعتی اصفهان به طور آزمایشی اجرا شد تا در نهایت سال 1401 نمونه اولیه این وب اپلیکیشن به طور عمومی عرضه شد. این وب اپلیکیشن در سه نسخه ارتقا پیدا کرد به طوری که هم اکنون با نام « بابا حیدر» در چند بعد به کشاورزان خدمات مشاورهای ارائه میدهد.
در پایان این گفتگو وقتی که خبرنگار دانه از چشمانداز پیش رو پرسید مدیر عامل این شرکت دانشبنیان برای توسعه بشتر این طرح ابراز امیدواری کرد. براساس گفتههای مدیر عامل شرکت دانشبنیان مجری و ایدهپرداز در حال حاضر فقط ده هزار هکتار از دو میلیون ۵۰۰ هزار هکتار زمین زراعی مجهز به سامانههای نوین آبیاری از خدمات این طرح بهرمند است. او همچنین شرح داد که در آینده نزدیک در پی تلفیق آبیاری هوشمند با آبیاری اتوماتیک هستند چراکه با این روش میتوانند به طور لحظهای به دستگاهها شیوه آبیاری اعمال کنند و در ادامه بازخورد بگیرند.
